Dek-unu Lesono / Lesson Eleven

Suffix -ec-: Indicates abstract quality.
 
bela:   beautiful     beleco:   beauty
bona:   kind          boneco:   kindess
klara:  clear         klareco:  clarity
amiko:  friend        amikeco:  friendship
facila: easy          facileco: ease

La beleco ay la boneco de tiu kidino: The beauty and kindness of that girl.
La facileco de Mondlango: Mondlango's ease (to be learned)
Mondlango facilizan la amikeco inter la peplos: Mondlango facilitates friendship among nations.
La Yuneco esan granda trezuro (treasure).

Notice that the word 'bona' can mean nice, kind or fine depending on context.

Kial hi aman tiu kidino?. Hi aman xi pro (because of) xia beleco ay boneco.
Cu yi admiran la facileco de Mondlango?. Yes, certe, mi admiran la facileco de Mondlango.
Cu Mondlango facilizan la amikeco inter la peplos?
Yes, sendube (undoubtly) Mondlango facilizan la amikeco inter la peplos. 

Cu la yuneco esan granda trezuro?. Yes. La yuneco esan granda trezuro. 

Riceco esan frato de fiereco (pride). (Proverbo)

Anekdoto (de F. Szilagyi)
Oni parlan pri (about) la disyuneco (old age).
Un misto diran: - mia avino (grandmother) mortin en sia 96- u yero.
La alia (another) diran: - mia onklulo mortin en sia 103 -u yero.
La triu misto diran: - Tio esan nio (nothing). Mi havan onklulo. Hi absolute ne mortin. Hi ankore (still) vivan.

Oni: Impersonal pronoun, often translated by English passive, by one, by some or people
Oni diran ke...: It is said that...
Oni diran ke hodio pluvon (will rain).
Oni diran ke eble (possibly) okazon (will occur) tertremo (earthquake).
Oni diran ke yi parlan Mondlango. Cu ne?.

Review Of Prepositions

per: by means of
La karpentisto (carpenter) workan per la martelo.
Mu skriban per pencilo.

pri: about
Mu parlan pri muziko.
Lu havan egzamo pri Matematiko.

pro: because of, due to
Hi mortin pro siko (illness).

por: for
La Mondlangistos workan por la paco (peace).
Xi aceton xirto por sia spozulo (husband).

onklo:   uncle or aunt
onklulo: uncle
onklino: aunt

nevo:   nephew or niece
nevulo: nephew
nevino: niece

kuzo:   cousin
kuzulo: cousin (male)
kuzino: cousin (female)

avo:   grandparent
avulo: grandfather
avino: grandmother

nepo:   grandchild
nepulo: grandson
nepino: granddaughter

La frato de yia patro or matro esan yia onklo.
Yi esan nevo de yia onklos.
Xi esan nevino de sia onklos.
Hi esan nepulo de sia avos.
Cu yi havan kuzos?

Suffix -em-: Indicates tendency or inclination to do something.
 
lugi:    to lie
lugema:  like to lie
worki:   to work
workema: hard-working
cati:    to chat
catema:  talkative
dormi:   to sleep
dormema: sleepy-head

Tiu mistinos aman cati. Xu esan catema.
Tiu kidulo (boy) esan lugema.
La dungito (employee) arivin (arrived) disfrue (late). Hi esan dormema.
La cefo (boss) esan kolerema (angry). (kolero: anger)
Cu yi esan laborema or dislaborema?. Mi esan laborema.
Kiel esan kidulos, kiu ofte (often) lugan?. Hu esan lugema.
Kelka personos esan timema (afraid, fearful) (timi: fear).

Suffix -an-: Indicates a citizen, member of a club/association, person who adheres to a religion or an ideal.
 
urbo:     city
urbano:   citizen (city dweller)

vilajo:   village
vilajano: villager

ameriko:   america
amerikano: american

klubo:   club
klubano: member of a club

Samideano: co-idealist (sama: same; ideo: idea; ano: member).

ofte: often 
Petro lojan (dwells, lodges) en Londono. Hi esan urbano.
Mi lojan en vilajo. Mi esan vilajano.
La klubanos havan kumveno (meeting) (kum: with; veni: come).
Cu vilajanos esan mor trankwila (quiet) ol urbanos?.
Yes. Vilajanos esan mor trankwila.
Cu yi esan urbano or vilajano?.

Merso (mercy) superan justeco (justice). (Proverbo)

Inter: between, among
Inter Europo ay Ameriko esan la Atlanta Oceno.
Inter Meksiko ay Argentino esan longa distanso.