Kwaru Lesono / Lesson Four

Lesson | Exercises

The Plural (more than one) is formed by adding "s" to the end of the noun.

libro:   a book
libros:  some books
mu:      we
ay:      and

Yi ay mi esan amikos.  You and I are friends.
Mu esan amikos.        We are friends.

Adjectives have no plural form.
Mu esan guda amikos:  We are good friends.

hu:  they (those guys, the plural of hi).
xu:  they (those girls, the plural of xi).
lu:  they (those people, neutral, the plural of li).
ju:  they (those things, the plural of ji).

La mistulos parlan.  Hu paran. (they speak).
La mistinos parlan.  Xu parlan. (they speak)

en:     in, inside
kelka:  some
multa:  many, much

En la klaso esan multa lernantos (students). Lu esan inteligenta.
Remember, "g" is always pronounced like "g" in "garden".

reda:   red         fruto:  fruit        tre:    very
wayta:  white       pomo:   apple        arbo:   tree
blaka:  black       oranjo: orange       dolca:  sweet
griza:  gray        piro:   pear         domo:   house
verda:  green                            cambro: room

En la domo esan kelka cambros.
Mi manjan la reda pomo.
Yi manjan la verda pomo.

En la gardeno esan multa floros, reda rozos ay wayta jasmenos (jasmines). Ju esan tre bela floros. Esan anke kelka arbos kum (with) multa frutos: pomos, piros ay oranjos. Ju esan tre dolca.

Cu yi ay mi esan amikos?  Yes, mu esan amikos. Mu esan guda amikos.
Cu la mistinos parlan?    Yes, xu parlan.
Cu la bestos parlan?      Ne, la bestos ne parlan.
Cu en la klaso esan multa lernantos?  Yes, en la klaso esan multa lernantos.
Cu lu esan inteligenta?  Yes, lu esan inteligenta.
Cu en la domo esan multa cambros?    Ne, en la domo esan kelka cambros.
Cu en la gardeno esan multa floros?  Yes, en la gardeno esan multa floros.
Cu esan anke kelka arbos kum multa frutos?  Yes, esan anke kelka arbos kum multa frutos.

pos:    after
antaw:  before

Cu la kato ay la muso (mouse) esan amikos?  Ne, ju ne esan amikos.
La kato kuran (runs) pos la muso.
La muso kuran antaw la kato.

kiu:    who           kio:    what
tiu:    that person   tio:    that
ci tiu: this person   ci tio: this

Important
Notice that in English we use the same word for 'that' table and 'that' boy.  However, in Mondango we would say 'tio' tablo, but 'tiu' kidulo.  This agrees with kio (what) and kiu (who).

Tiu yuna mistulo esan la edukoro.
Tiu disyuna mistulo esan la direktoro.

Kiu esan tiu yuna mistulo?     Tiu yuna mistulo esan la edukoro.
Kiu esan tiu disyuna mistulo?  Tiu disyuna mistulo esan la direktoro.
Kiu skriban nun?               Mi skriban nun (now).
Kiu esan ci tiu kidulo?        Ci tiu kidulo esan la filulo de la edukoro.

kido:    kid
kidulo:  boy
kidino:  girl

filo:    son/daughter
filulo:  son
filino:  daughter

nepo:    grandchild
nepulo:  grandson
nepino:  granddaughter

Ci tio wayta xirto (shirt) esan nova (new).
Ci tio griza jako (jacket) esan moderna (modern).
Kiu esan ci tiu kidino?          Ci tiu kidino esan la nepino de la direktoro.
Kio xirto esan nova?             Ci tio wayta xirto esan nova.
Cu ci tio blua xirto esan nova?	 Ne. Tio blua xirto esan disnova.
Kio jako esan moderna?           Ci tio griza jako esan moderna.
Cu ci tio blaka jako esan moderna?  Ne. Tio blaka jako esan dismoderna.

niu:  nobody

Kiu parlan?        Niu parlan.
Kiu askan (asks)?  Niu askan.